Działalność gospodarcza w Unii Europejskiej – podstawowe informacje

Wejście Polski do Unii Europejskiej oznacza dla przedsiębiorców możliwość rozpoczęcia działalności gospodarczej w krajach UE. Jednak aby odnaleźć się na wspólnym rynku, polski przedsiębiorca musi dokładnie zapoznać się z unijnymi regulacjami, wytyczają obowiązujące w UE reguły.

Podstawową zasadą funkcjonowania rynku wewnętrznego na terenie UE jest swoboda przedsiębiorczości, która pozwala prowadzenie działalności gospodarczej przez podmioty pochodzące ze wszystkich państw członkowskich w dowolnym kraju UE. Pod hasłem działalności gospodarczej kryje się zarówno przedsiębiorstwo główne, jak i przedsiębiorstwo podległe np. oddział, filia, agencja etc. Swoboda przedsiębiorczości dotyczy również wszystkich czynności związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa, jednak należy pamiętać, że działania przedsiębiorców muszą być zgodne z przepisami obowiązującymi w danym kraju. Wszelkie formy działalności gospodarczej, wymogi formalne i kapitałowe, które konieczne są do rozpoczęcia działalności są regulowane przez prawo krajowe, a nie wspólnotowe. Taka sama zależność dotyczy form opodatkowania. W krajach członkowskich jest stosowana zasada niedyskryminacji, która nakazuje, aby obywateli innych państw członkowskich traktować jak obywateli kraju, który ich gości.

Od maja 2011 roku Polacy mogą pracować we wszystkich krajach UE, bez wcześniejszego ubiegania się o specjalne pozwolenia. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską daję swobodę przepływu osób, usług, towarów i kapitału. Oznacza to, że każdy członek UE ma prawo do pracy i osiedlania się w każdym kraju Wspólnoty oraz może założyć przedsiębiorstwo na terenie innego państwa. Na europejskim rynku mamy do czynienia ze swobodą przepływu towarów, która polega na zniesieniu ceł, opłat portowych oraz innych opłat o charakterze celnym, nie ma również ograniczeń ilościowych dla importu i eksportu. Niemniej jednak towary, aby mogły być sprzedane muszą podlegać normom, standardom i ograniczeniom, które obowiązują w poszczególnych krajach UE.

Kraje Unii Europejskiej nie posiadają wspólnego systemu podatkowego dlatego każde państwo ustala zasady i skale opodatkowania podatkiem dochodowym. W momencie rozpoczęcia transportu, towar, który jest przedmiotem transakcji w kraju wysyłki jest opodatkowany stawką zerową, gdyż jest to tzw. wewnątrzwspólnotowa dostawa. Podatek należny jest opłacany w momencie zakończenia transportu, czyli po przekroczeniu granic kraju nabywcy towaru.

Transakcje między krajami UE określa się jako handel wewnątrzwspólnotowy a nie jak to było wcześniej eksport bądź import. Aby móc sprzedawać swoje usługi bądź towary, przedsiębiorca musi posiadać NIP „europejski” (euro-NIP), który w Polsce jest niczym innym jak Numerem Identyfikacji Podatkowej poprzedzonym dwuliterowym kodem PL. Posiadanie euro-NIP’u jest niezbędne, do zastosowania zerowej stawki VAT. Dlatego warto upewnić się, czy przedsiębiorca, z którym współpracujemy jest zarejestrowanym podatnikiem VAT UE. Możemy to zrobić, wchodząc na stronę internetową UE, gdzie podane zostały bazy informacji o podatnikach VAT, każdego z krajów członkowskich.

Osoby, które zawierają transakcje wewnątrzwspólnotowe muszą sporządzać informacje podsumowujące, które są niczym innym jak zapisem wszystkich dostaw, nabywania i świadczenia usług podatników unijnych. Takie podsumowanie należy składać w urzędzie skarbowym, gdzie podatnik musi podać, określoną liczbę sprzedanego towaru za określoną wartość przedsiębiorcy oraz będzie musiał podać numer VAT swojego zagranicznego kontrahenta. Wszystkie informacje podsumowujące są wymieniane między państwami Wspólnoty, co pozwala kontrolować prawdziwość deklarowanych przez podatników transakcji, które mogą być sprawdzane przez władze skarbowe danego państwa. Informacje podsumowujące należy składać za okresy miesięczne, lub kwartalne. W momencie gdy wartość WDT przekroczy w danym kwartale 500 000 zł, podatnik musi złożyć informacje podsumowujące dotyczące tego kwartału za okresy miesięczne. Ponadto, takie miesięczne podsumowania jest zobowiązany składać przez kolejne cztery kwartały bez względu na to, czy w kolejnych kwartałach wartość transakcji była niższa czy też wyższa od podanego limitu. Po upływie czterech kolejnych kwartałów można powrócić do składania informacji podsumowujących za okresy kwartalne. 

Przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą w kraju UE, podlegają zasadom  koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych. Warto pamiętać, że składki ubezpieczenia społecznego płaci się tylko w jednym państwie oraz prawa do świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego nie przepadają w momencie przeniesienia się osoby z jednego kraju członkowskiego do drugiego, jednak świadczenia te będą regulowane przez przepisy prawa krajowego.

W momencie wstąpienia do UE, Polska jak i inne kraje członkowskie musiała zrezygnować z zamówień publicznych, które w pewnym sensie wpływały na wzmocnienie własnego rynku i krajowych przedsiębiorców. Ponadto 1 stycznia 2004r. z ustawy został wykreślony zapis o preferencjach krajowych, który faworyzował firmy polskiego pochodzenia. Otwarcie krajowych rynków zamówień publicznych opierały się na równym traktowaniu wykonawców, bez względu na kraj ich pochodzenia oraz na uczciwej konkurencji. W takim przypadku nie może być mowy o stosowaniu jakichkolwiek preferencji krajowych czy regionalnych.

Jak czytamy na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki, w handlu międzynarodowym UE stosuje różnego rodzaju środki handlowe regulujące obrót towarowy w ujęciu UE. W skład tych środków wchodzą m.in. Wspólnotowa taryfa celna, zwolnienia celne i inne środki taryfowe (preferencyjne), których istota sprowadza się do możliwości importu po niższych stawkach celnych niż wynikające z unijnej taryfy celnej, oraz różnego rodzaju środki reglamentujące obrót towarowy z krajami trzecimi np. środki wynikające z postępowań ochronnych, czy tzw. środki pozataryfowe (niewiążące się z modyfikacją należności celnych). Gdy zastanawiamy się nad eksportem towaru do krajów trzecich, warto zapoznać się z unijną internetową bazą danych (Market Access Database), w której zawarte są informacje dotyczące formalności, stawek celnych lub ewentualnych ograniczeń przy eksporcie poszczególnych towarów do danego kraju.