Zakładanie działalności gospodarczej – jaka forma rozliczenia z fiskusem?

W pierwszym miesiącu prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorca musi wybrać formę jej opodatkowania. Wybór wpływa na wysokość przyszłego podatku, ale też na rodzaj i zakres prowadzonych przyszłych ewidencji księgowych.

Od 1 lipca 2011 r. osoby fizyczne, które chcą zarejestrować działalność gospodarczą muszą złożyć wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Aby dokonać wpisu należy wypełnić wniosek CEIDG-1, który można złożyć za pośrednictwem formularza elektronicznego lub w tradycyjny sposób, osobiście w wybranym urzędzie gminy. Oprócz prośby o wpis, przedsiębiorca za pośrednictwem wniosku CEIDG-1 żąda przyjęcia oświadczenia o wyborze formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych albo wniosku o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej. Wybrana forma podatkowa będzie obowiązywać przedsiębiorcę do końca danego roku podatkowego. Zmianę formy opodatkowania można dokonać tylko poprzez złożenie oświadczenia naczelnikowi urzędu skarbowego. 

Rodzaje form opodatkowania

Podstawową formą opodatkowania jest skala podatkowa. Jeżeli przedsiębiorca, w podanym ustawowo terminie nie złoży wniosku lub oświadczenia o zastosowanie zryczałtowanych form opodatkowania albo opodatkowania wg jednolitej 19% stawki podatku, będzie musiał rozliczać się w ten sposób. W przeciwieństwie do trzech pozostałych, tej formy nie trzeba zgłaszać do Urzędu Skarbowego, chyba, że w poprzednim roku podatkowym przedsiębiorca był opodatkowany w innej formie, a od nowego roku chce być opodatkowany na ogólnych zasadach. Aby ustalić dochód, przedsiębiorca musi od przychodu z działalności gospodarczej odjąć koszty jego uzyskania. Przychody i koszty należy wykazywać w Podatkowej Księdze Przychodów i Rozchodów albo w Księdze Rachunkowej w zależności od wysokości dochodów firmy. Przedsiębiorca musi samodzielnie obliczać miesięczną lub kwartalną zaliczkę na podatek i wpłacać ją do urzędu skarbowego, bez składania deklaracji. Z zaliczek kwartalnych może skorzystać tzw. mały podatnik, czyli osoba, której przychody ze sprzedaży wraz z podatkiem VAT nie przekroczyły w poprzednik roku podatkowym równowartości 1 200 000 euro (4 922 000 zł) albo jeżeli dopiero rozpoczyna działalność. Należy pamiętać, że wg przepisów podatnik, rozpoczynający działalność to ten, który w roku rozpoczęcia obecnej działalności, a także w okresie 2 lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, nie prowadził działalności gospodarczej samodzielnie ani jako wspólnik spółki niemającej osobowości prawnej oraz takiej działalności nie prowadził małżonek podatnika.

Obowiązek wpłacania zaliczki w tej formie opodatkowania, następuje od miesiąca, w którym dochód z działalności (pomniejszony o przysługujące odliczenia), przekroczył kwotę, która nadaje obowiązek zapłacenia podatku. Kwota ta jest określoną w skali podatkowej. Po zakończeniu roku podatkowego, przedsiębiorca ma obowiązek złożenia do urzędu skarbowego zeznania podatkowego o wysokości osiągnięcia dochodu lub wysokości poniesionych strat (PIT-36). Ta forma opodatkowania pozwala rozliczać się wspólnie z małżonkiem lub na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci. Oprócz tego przedsiębiorca może skorzystać z ulg podatkowych, m.in. na dzieci, rehabilitacyjne czy dla osób osiągających dochody za granicą.

Kolejną formą opodatkowania jest jednolita 19% stawka podatku. Tutaj aby ustalić dochód, należy od przychodu z działalności gospodarczej odjąć koszty jego uzyskania. Podobnie jak w przypadku opodatkowania skalą podatkową, tutaj również należy prowadzić KPiR lub Księgę Rachunkową. W tej formie opodatkowania należy wpłacać zaliczkę już za pierwszy miesiąc osiągnięcia dochodu niezależnie od jego wielkości. Zaliczki można płacić w terminie miesięcznym lub kwartalnym, bez składania deklaracji. Przedsiębiorca również może skorzystać z zaliczek kwartalnych w momencie spełniania kryteriów takich jak w przypadku rozliczania się na zasadach ogólnych wg skali podatkowej. Po zakończeniu roku podatnik ma obowiązek złożyć do urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o wysokości osiągnięcia dochodu lub poniesionych strat (PIT-36L). W takim zeznaniu należy wykazać i opodatkować jedynie dochód z działalności gospodarczej, nie należy rozliczać się wspólnie z małżonkiem lub na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci. Również w tej formie opodatkowania nie obowiązują ulgi podatkowe wymienione wcześniej.

Trzecią formą opodatkowania jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Jest to uproszczona forma rozliczenia podatku dochodowego. Aby móc z niej skorzystać przedsiębiorca musi złożyć pisemne oświadczenie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Podatek oblicza się od przychodu, którego nie można pomniejszyć o żadne koszty uzyskania. Przy tej formie opodatkowania należy prowadzić ewidencję przychodów z prowadzonej działalności. Należy pamiętać, że nie każdy ma prawo do rozliczania się w tej formie, są to m.in. przedsiębiorcy którzy prowadzą apteki, lombardy czy kantory.

Ryczałt za każdy miesiąc lub w określonych przypadkach co kwartał, przedsiębiorca oblicza samodzielnie i wpłaca do urzędu skarbowego. Wpłacanie ryczałtu co kwartał jest przeznaczone dla podatników, których przychody (ich samodzielnej działalności lub spółki) nie przekroczyły kwoty 25 000 euro. W momencie zdecydowania przez przedsiębiorcę o kwartalnych wpłatach ryczałtu, musi on zawiadomić o tym naczelnika właściwego urzędu skarbowego. Po zakończeniu roku podatkowego podatnik musi złożyć zeznanie o wysokości uzyskanego dochodu i należnego ryczałtu (PIT-28) do końca stycznia roku następnego. Ta forma nie daje możliwości rozliczania się wspólnie z małżonkiem ani na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci. Przedsiębiorca może skorzystać z ulg, m.in. może odliczyć zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne. Nie może natomiast skorzystać z tzw. ulgi na dzieci.

Czwartą i ostatnią formą opodatkowania jest karta podatkowa i jest ona przeznaczona dla podatników prowadzących ściśle określone działalności gospodarcze. Chodzi tu o działalności usługowe, wytwórczo-usługowe i handlowe znajdujące się wyłącznie na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Wg broszury Ministerstwa Finansów dotyczącej form opodatkowania aby móc rozliczać się w tej formie przedsiębiorca musi spełniać następujące warunki:

- prowadząc działalność gospodarczą nie może korzystać z usług innych firm (z wyjątkiem usług specjalistycznych),
- nie może zatrudniać osób na umowę zlecenie i umowę o dzieło,
- może zatrudniać osoby na umowę o pracę, pamiętając o limitach zatrudnienia przy poszczególnych rodzajach działalności,
- jego małżonek nie może prowadzić działalności gospodarczej w tym samym zakresie, dozwolone jest aby prowadził działalność wspólnie z przedsiębiorcą.

Chcąc odprowadzać podatek w tej formie należy do 20 stycznia roku podatkowego złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowemu wniosek o stosowny wniosek. Naczelnik po zapoznaniu się z nim wyda decyzję, w której zostanie ustalona wysokość podatku w formie karty podatkowej na dany rok. Wysokość podatku zależy od rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników, liczby mieszkańców miejscowości, na terenie której prowadzisz działalność. Naczelnik może również wydać decyzję odmowną, w momencie gdy stwierdzi brak warunków do zastosowania tej formy. Przedsiębiorca ma prawo się odwołać od decyzji naczelnika do dyrektora izby skarbowej w terminie 14 dni od jej doręczenia. W przypadku gdy w kolejnych latach przedsiębiorca nadal chce być opodatkowany w takiej formie, nie musi składać wniosku ponownie w momencie, gdy podane w pierwszym wniosku dane nie uległy zmianie.

Który naczelnik urzędu skarbowego jest właściwy?

W przypadku opodatkowania dochodów wg skali podatkowej lub wg jednolitej 19% stawki podatku oraz ryczałtu należy skierować swój wniosek do naczelnika urzędu skarbowego właściwego wg miejsca zamieszkania. Jeżeli przedsiębiorca prowadzi działalność w formie spółki niebędącej osobą prawną, wówczas wniosek należy skierować do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla każdego ze wspólników.

W przypadku wyboru karty podatkowej przedsiębiorca kieruje swój wniosek do naczelnika urzędu skarbowego właściwego wg miejsca położenia zorganizowanego zakładu, wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji. W momencie gdy działalność jest wykonywana bez posiadania zorganizowanego zakładu, wniosek należy skierować do urzędu podlegającego pod miejsce zamieszkania podatnika lub siedziby spółki niebędącej osobą prawną. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie siedziby danej spółki, wtedy należy skierować wniosek do urzędu w miejscu zamieszkania jednego ze wspólników. A w sytuacji, gdy działalność gospodarcza jest prowadzona w kilku zorganizowanych zakładach na terenie podlegającym kilku naczelnikom urzędów skarbowych, wniosek kieruje się z miejsca wskazanego przez podatnika jako siedzibę działalności.