Obowiązek podatkowy a zobowiązanie podatkowe

Warto pamiętać, że obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe nie są terminami równoznacznymi. Należy dokładnie zapoznać się z każdym z tych pojęć, gdyż są one podstawowymi zagadnieniami prawa podatkowego.

Obowiązek podatkowy

Powstaje on w sytuacjach wskazanych przez prawo – ustawy podatkowe, które określają w jakich okolicznościach powstaje obowiązek odprowadzania podatków oraz do kiedy taką czynność należy spełnić. Oznacza to, że obowiązek podatkowy jest nakładany ‘odgórnie’ i musi on zostać wykonany niezależnie od postawy podatnika.

W odniesieniu do przedsiębiorstwa należy w głównej mierze przyswoić sobie informacje na temat wystąpienia obowiązku podatkowego w zakresie podatku VAT. Informacje na ten temat są zamieszczone w Ustawie o podatku od towarów i usług w dziale IV. W art. 19 ust. 1 czytamy:

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi.

Oznacza to, że w momencie gdy towar (bądź usługa) wykonany przez danego podatnika (sprzedawcę) trafi do innej osoby, czyli inaczej mówiąc zmieni właściciela,  na podatnika zostaje nałożony obowiązek podatkowy. W sytuacji gdy towar trafia do podmiotu określonego w art. 30 ust. 1 pkt 4 (osoby: prowadzącej przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzającej funduszami inwestycyjnymi; agenta, zleceniobiorcy etc.) obowiązek podatkowy powstaje w momencie otrzymania zapłaty, jednak nie może to nastąpić później niż 30 dni (od wykonania usługi). Ustawa reguluje również sytuację, która następuje w momencie przymusu wystawienia faktury na dany towar lub usługę. W takim przypadku obowiązek podatkowy powstaje w momencie wystawienia faktury, jednak nie może to nastąpić później niż 7 dni (od dnia wykonania usługi). Oprócz tego, jeżeli przed wydaniem towaru lub skończeniem wykonywania danej usługi sprzedawca otrzyma część należności (zaliczkę, zadatek itp.) obowiązek podatkowy następuje w momencie otrzymania danej części.

Również w dokonywaniu importu towarów istnieje obowiązek podatkowy. W głównej mierze występuje on w momencie powstania długu celnego, jednak są pewne odstępstwa od tej reguły. W sytuacji gdy towar zostanie objęty procedurą celną, czyli np. zostanie zastosowana odprawa czasowa z częściowym zwolnieniem od należności celnych przywozowych, bądź towar zostanie przetworzony pod kontrolą celną, obowiązek podatkowy zostaje nałożony w momencie dokonania ww. procedur. Również w chwili, gdy import towarów zostanie objęty procedurami odnoszącymi się do nakładania opłat, obowiązek podatkowy występuje w chwili ich nałożenia.

W ustawie zostały zaznaczone liczne sytuacje, w który powstaje obowiązek podatkowy. Ważne jest aby dokładnie ją przestudiować, gdyż da nam to gwarancję niepopełnienia żadnego błędu. W dalszej części postaram się wymienić najczęstsze sytuacje powstawania ww. obowiązku.

Występuje on w momencie:

1. upływu terminu płatności, jeżeli taki został określony w podpisanej umowie. Ustawa zaznacza rozliczenia dotyczące:

- dostawy energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego,
- świadczenia usług telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych (w momencie, gdy usługa zostaje realizowana za pomocą żetonów lub kart obowiązek podatkowy powstaje w chwili ich sprzedania),
- świadczenia usług rozprowadzania wód, w zakresie gospodarki ściekami oraz wywozu i unieszkodliwiania odpadów oraz w zakresie usług sanitarnych.

2. otrzymania całości lub części zapłaty, z zastrzeżeniem, że nie może to nastąpić później niż do 30 dnia od dnia wykonania usług, np.:

- budowlanych lub budowlano-montażowych,
- transportu osób lub ładunków np. kolejami, taborem samochodowym lub środkami transportu żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej.

3. wystawiania faktur lub otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu dostawy, nie później jednak niż do 60 dnia od dnia wydania towarów:

- książek drukowanych (z wyłączeniem map i ulotek),
- gazet, czasopism, magazynów drukowanych.

Zobowiązanie podatkowe

Występuje w następstwie obowiązku podatkowego. Jak czytamy w Ordynacji podatkowej w art. 5 jest to obowiązek podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.

Mamy z nim do czynienia w dwóch sytuacjach. Po pierwsze zobowiązanie podatkowe powstaje w momencie zaistnienia zdarzenia, które wg ustawy będzie kwalifikowało się do powstania zobowiązania. Wówczas termin płatności jaki zostanie nałożony na podatnika jest określony w ustawach szczegółowych, oprócz tego podatnik jest zobowiązany do samodzielnego obliczenia podatku. Takie zobowiązanie wystąpi w przypadku: importu towarów (VAT), uzyskania dochodów (PIT, CIT), czy też nabycia majątku drogą umowy (PCC). Po drugie zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem doręczenia decyzji (dłużnikowi) przez organ podatkowy. W dokumencie zostanie podany termin przeznaczony na dokonanie płatności (najczęściej jest to 14 dni) oprócz tego podatek jest obliczany przez organ podatkowy. Należy jednak pamiętać, że w sytuacji gdy w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że podatnik nie uiścił nałożonej na niego opłaty (w całości bądź w części) oraz nie złożył deklaracji – organ podatkowy może zmienić dotychczasową decyzję i nałożyć inny podatek. Ma to również miejsce w momencie, gdy stan faktyczny jest inny od tego wskazanego w deklaracji.

Istnieje możliwość zwolnienia podatnika z obowiązku podatkowego w momencie, gdy jego pobranie może w znaczny sposób zagrozić interesom podatnika, lub jego egzystencji oraz w momencie, gdy podatnik jest w stanie udowodnić, że pobrany podatek byłby niewspółmierny w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy.